جهل (مفردات‌نهج‌البلاغه)جَهْل (به فتح جیم) یکی از مفردات نهج البلاغه به معنای نادانی، بی‌اعتنایی و سفاهت که حضرت علی (علیه‌السلام) در رابطه سرزنش طلحه و زبیر نسبت به خودش و توصیف پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) و ... از این واژه استفاده نموده است. ۱ - مفهومشناسیجَهْل (به فتح جیم) به معنای نادانی، بی‌اعتنایی و سفاهت، آمده است. به اعتقاد طبرسی این واژه به معنای ضدّ علم (یعنی سفاهت) است که این مطلب را ذیل آیه ۶۷ سوره بقره، ادعا نموده است. به گفته‌ی نگارنده این مطلب، سخنی حق است چراکه در بسیاری از موارد، جهل را عدم علم معنی کردن درست نیست مثلا در آیه «قالَ هَلْ عَلِمْتُمْ ما فَعَلْتُمْ بِیُوسُفَ وَ اَخِیهِ اِذْ اَنْتُمْ.» منظور عدم علم نیست، بلکه منظور همان سفاهت و بی‌اعتنایی به مسئولیت است. ۲ - کاربردهاامام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص سرزنش طلحه و زبیر نسبت به ایشان، مبنی بر مشورت نکردن با آنان به آن دو نفر می‌فرماید: «ام ایّ حق رفعه الیّ احد من المسلمین ضعفت عنه، ام جهلته ام اخطات بابه؛ یا کدام حقی را کسی از مسلمان پیش من آورد که از گرفتن آن عاجز شدم یا ندانستم و یا در آن خطا کردم.» «جاهلیّت» به معنای حالت جهل است. به اعتقاد ابن اثیر در کتاب النهایة فی غریب الحدیث والاثر، مراد از «جاهلیت» صفت و حالتی است که عرب قبل از اسلام داشت؛ مانند جهل به خدای تعالی، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم)، افتخار به نسل و نسب، خودپسندی و ظلم و .... امام (علیه‌السلام) در بیانی دیگر می‌فرماید: «و لا تکونوا کجفاة الجاهلیّة لا فی الدین یتفقّهون و لا عن الله یعقلون.» همچنین در خطبه ۹۵، توصیف نبی مکرم اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) فرموده‌اند: «و استخفتهم الجاهلیّة الجهلاء.» واژه «الجهلاء» بر وزن صحرا، وصفی است برای مبالغه نمودن. ۳ - تعداد کاربرداین واژه موارد بسیاری در «نهج البلاغه» آمده است. ۴ - پانویس۵ - منبعقرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جهل»، ص۲۳۷. رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نهج البلاغه
|